W 2022 roku pozycja utworzenie odpisów aktualizujących wartość rzeczowych aktywów trwałych, wartości niematerialnych, wartości firmy i pozostałych składników majątku dotyczyła głównie odpisów aktualizujących wartość aktywów trwałych w segmencie Rafineria i Wydobycie. Dodatkowe informacje w nocie 14.4.

Rozliczenie i wycena netto pochodnych instrumentów finansowych niewyznaczonych dla celów rachunkowości zabezpieczeń dotyczących ekspozycji operacyjnej

W 2022 roku i 2021 roku zmiana pozycji netto wycen i rozliczeń pochodnych instrumentów finansowych dotyczących ekspozycji operacyjnej (instrumenty niewyznaczone dla celów rachunkowości zabezpieczeń) dotyczyła głównie wyceny i rozliczenia swapów towarowych zabezpieczających marżę rafineryjną, niedopasowanie czasowe na zakupach ropy oraz kontraktów terminowych CO₂ w ramach wydzielonego portfela „transakcyjnego”. Ponadto w pozycji tej został rozpoznany efekt wyceny i rozliczenia swapów towarowych dotyczących zabezpieczenia zapasów ponadnormatywnych i zabezpieczania asfaltów, oraz zabezpieczenie fizycznej sprzedaży gotowych produktów kupowanych drogą morską, a także transakcje zabezpieczające energię elektryczną i gaz. Wynik na fizycznej pozycji, która jest zabezpieczana przez Grupę transakcjami terminowymi, odzwierciedlony jest w zysku/(stracie) na sprzedaży w ramach kosztów wytworzenia (koszt ropy użytej do wytworzenia produktów rafineryjnych ujęty w oparciu o ceny średnioważone nabycia) i przychodach ze sprzedaży produktów rafineryjnych. W związku z powyższym wynik na rozliczeniu pochodnych instrumentów finansowych dotyczących ekspozycji operacyjnej należy zawsze rozpatrywać łącznie z wygenerowanym przez Grupę zyskiem/(stratą) na sprzedaży fizycznej pozycji.

Począwszy od 1 stycznia 2022 roku Grupa zaczęła stosować rachunkowość zabezpieczeń w odniesieniu do zabezpieczenia niedopasowania czasowego wynikającego z zakupu ropy naftowej drogą morską oraz sprzedaży produktów rafineryjnych, w związku z czym obecnie wycena i rozliczenie swapów towarowych zawieranych w 2022 roku w ramach strategii zarządzania ryzykiem towarowym związanym z niedopasowaniem czasowym między terminem zakupu ropy drogą morską, a terminem przerobu i sprzedaży produktów rafineryjnych w części efektywnej są ujmowane w ramach pozycji kapitału z tytułu stosowania rachunkowości zabezpieczeń, a w momencie realizacji pozycji zabezpieczanej są odnoszone odpowiednio na przychody ze sprzedaży lub koszt wytworzenia. Zastosowanie od początku 2022 roku rachunkowości zabezpieczeń w odniesieniu do zabezpieczenia niedopasowania czasowego wynikającego z zakupu ropy naftowej drogą morską oraz sprzedaży produktów rafineryjnych wpłynęło również na zmianę pozycji netto części nieefektywnej dotyczącej wyceny i rozliczenia ekspozycji operacyjnej. W 2022 roku wpływ na wycenę i rozliczenie pochodnych instrumentów finansowych miały również transakcje pochodne połączonych spółek Grupy LOTOS i Grupy PGNiG.

ORLEN w odniesieniu do zabezpieczenia ryzyka zmian rynkowych cen uprawnień do emisji CO₂ od 1 lipca 2022 roku zaczął stosować rachunkowość zabezpieczeń dla zakupu tych uprawnień. W związku z powyższym część efektywna zmiany wartości godziwej instrumentu zabezpieczającego jest odnoszona do sprawozdania z sytuacji finansowej w pozycji kapitał z aktualizacji wyceny z tytułu stosowania rachunkowości zabezpieczeń, natomiast część nieefektywna zmiany wartości godziwej instrumentu zabezpieczającego jest odnoszona do rachunku wyników w pozostałe przychody operacyjne lub pozostałe koszty operacyjne. Skumulowane do daty rozwiązania powiązania zabezpieczającego zyski lub straty związane z instrumentem zabezpieczającym ujęte w kapitale z tytułu stosowania rachunkowości zabezpieczeń podlegają reklasyfikacji w okresie rozpoznania pozycji zabezpieczanej odpowiednio do wartości niematerialnych lub aktywów przeznaczonych do sprzedaży. Na dzień 31 grudnia 2022 roku wartość z tytułu wyceny instrumentów zabezpieczających zakup uprawnień CO₂ zaprezentowana w pozycji kapitał z tytułu rachunkowości zabezpieczeń wyniosła (22) mln PLN