Ryzyko płynności

Analiza wymagalności zobowiązań finansowych na dzień 31 grudnia 2022 roku

Analiza wymagalności zobowiązań finansowych na dzień 31 grudnia 2021 roku

Analiza wymagalności zobowiązań finansowych z tytułu leasingu została zaprezentowana w nocie 17.2.1.

Poprzez ryzyko płynności finansowej rozumie się utratę zdolności do terminowego regulowania bieżących zobowiązań. 
Grupa narażona jest na ryzyko płynności wynikające z relacji aktywów obrotowych do zobowiązań krótkoterminowych. Na dzień 31 grudnia 2022 roku i 31 grudnia 2021 roku wskaźnik płynności bieżącej wyniósł 1,3.
Celem procesu zarządzania ryzykiem płynności finansowej jest zapewnienie bezpieczeństwa i stabilizacji finansowej Grupy, a podstawowym narzędziem ograniczającym powyższe ryzyko jest bieżący przegląd dopasowania terminów zapadalności aktywów i wymagalności pasywów. Dodatkowo Grupa prowadzi politykę dywersyfikacji źródeł finansowania oraz wykorzystuje dostępne narzędzia dla efektywnego zarządzania płynnością Grupy.
Grupa wykorzystuje systemy koncentracji środków finansowych („systemy cash-pool”),  dzięki którym optymalizuje płynność i koszty finansowe w ramach Grupy. Na dzień 31 grudnia 2022 roku funkcjonowały następujące systemy cash-pool zarządzane przez:

a) ORLEN:

• systemy cash-poolingu dla polskich spółek Grupy, obejmujące łącznie 60 spółek Grupy,
• międzynarodowy system cash-poolingu dla zagranicznych spółek Grupy, obejmujący 8 spółek zagranicznych Grupy,

b) ENERGA:

• systemy cash poolingu dla polskich spółek Grupy ENERGA, obejmujące łącznie 23 spółki Grupy ENERGA.

W ramach obsługi płynności Grupa wykorzystywała w 2022 roku umowy faktoringu pełnego (bez regresu), umożliwiające pozyskanie dodatkowych środków w okresach przejściowego, zwiększonego zapotrzebowania na środki. Dodatkowe informacje o wartości należności handlowych możliwej do wykorzystania w ramach obowiązujących limitów zaprezentowane zostały w nocie 14.5.2.Zarządzając płynnością Grupa może emitować obligacje w ramach ustalonych limitów, jak również nabywać obligacje emitowane przez spółki z Grupy. Dodatkowe informacje o obligacjach w nocie 14.7.3.
W Grupie nie występuje koncentracja ryzyka kredytowego w stosunku do współpracujących banków. Udział procentowy trzech banków o największej koncentracji środków pieniężnych wynosi na dzień 31 grudnia 2022 roku: 17%, 16% oraz 13% całego salda środków pieniężnych. W ciągu roku 2022 Grupa inwestowała nadwyżki środków pieniężnych głównie w lokaty bankowe. Decyzje dotyczące lokat bankowych opierają się na maksymalizacji stopy zwrotu przy ustalonych limitach koncentracji dla każdego z banków oraz bieżącej ocenie kondycji finansowej banków wymagającej posiadania przez bank krótkoterminowej oceny ratingowej dla depozytów na poziomie inwestycyjnym. Oczekiwana strata kredytowa (ECL) z tytułu zawartych w Grupie na dzień 31 grudnia 2022 lokat terminowych była nieistotna.
Na 31 grudnia 2022 roku i 31 grudnia 2021 roku maksymalne możliwe zadłużenie z tytułu zawartych umów kredytowych i pożyczek wynosiło odpowiednio 51 860 mln PLN i 19 063 mln PLN. Do wykorzystania na 31 grudnia 2022 roku oraz 31 grudnia 2021 roku pozostało odpowiednio 43 314 mln PLN i 14 960 mln PLN. Wzrost maksymalnego możliwego zadłużenia Grupy oraz otwartych linii kredytowych do wykorzystania wynika głównie z:

• podpisanych przez ORLEN umów finansowych: w październiku 2022 roku aneksu do umowy kredytu zmieniającej kwotę do 1,1 mld PLN z Bankiem Gospodarstwa Krajowego oraz w lipcu 2022 roku umowy kredytu w kwocie 300 mln EUR z podmiotami z Grupy SMBC,
• połączenia z Grupą PGNiG wraz z czynnymi umowami finansowymi o maksymalnym możliwym zadłużeniu w wysokości 29 853 mln PLN i otwartych liniach kredytowych w wysokości 26 208 mln PLN.

Ponadto kwota gwarancji dotyczących zobowiązań wobec osób trzecich wystawionych w toku bieżącej działalności na dzień 31 grudnia  2022 roku oraz na dzień 31 grudnia 2021 roku wyniosła odpowiednio 780 mln PLN (w tym spółki byłej Grupy PGNiG 316 mln PLN) oraz 486 mln PLN. Gwarancje dotyczyły głównie: gwarancji cywilnoprawnych związanych z zabezpieczeniem należytego wykonania umów, oraz gwarancji publicznoprawnych wynikających z przepisów powszechnie obowiązujących zabezpieczających prawidłowość prowadzenia działalności koncesjonowanych w sektorze paliw ciekłych i wynikających z tej działalności należności podatkowych oraz celnych.
Ponadto udzielone w Grupie poręczenia i gwarancje jednostkom zależnym na rzecz podmiotów trzecich wyniosły na dzień 31 grudnia 2022 roku i na dzień 31 grudnia 2021 roku odpowiednio 31 632 mln PLN oraz 14 385 mln PLN. Dotyczyły one głównie zabezpieczenia zobowiązań wynikających z prowadzonej działalności operacyjnej spółek PGNiG Supply&Trading GmbH oraz PGNiG Upstream Norway AS w wysokości 14 094 mln PLN oraz przyszłych zobowiązań spółek Grupy  wynikających z emisji obligacji w łącznej wysokości 11 424 mln PLN  a także terminowego regulowania innych zobowiązań przez jednostki zależne. W dniu 03 marca 2023 roku podpisana została umowa rozwiązująca poręczenie korporacyjne udzielone przez Rafinerię Gdańską za ORLEN w kwocie 1 373 mln PLN.   
W oparciu o analizy i prognozy Grupa określiła na koniec okresu sprawozdawczego prawdopodobieństwo zapłaty powyższych kwot jako niskie.

Ryzyko kredytowe
Grupa posiada ekspozycję na ryzyko kredytowe głównie w związku z należnościami z tytułu dostaw i usług a także udzielonymi pożyczkami oraz zawartymi transakcjami dotyczącymi instrumentów pochodnych.
Grupa ocenia, że ryzyko nieuregulowania należności przez kontrahentów w zakresie należności nieprzeterminowanych oraz należności przeterminowanych nieobjętych odpisem jest znikome, ze względu na prowadzone zarządzanie kredytem kupieckim i windykacją.
Grupa w procesie przyznawania kredytu kupieckiego: dokonuje oceny wiarygodności kredytowej swoich kontrahentów na podstawie przeprowadzanej analizy finansowej oraz w oparciu o dotychczasową historię współpracy lub aktualny raport z wywiadowni gospodarczych, a następnie wyznacza limity kredytowe i w określonych przypadkach ustanawia odpowiednie zabezpieczenia. Grupa ma również możliwość dokonywania kompensaty wzajemnych wierzytelności oraz stosuje rozwiązanie w postaci faktoringu odwrotnego. Dodatkowo Grupa przeprowadza okresową weryfikację finansową kontrahentów, w tym wysokości przyznanych im limitów kredytowych. Przyjmowane zabezpieczenia obejmują głównie: gwarancje bankowe lub ubezpieczeniowe, poręczenia innych podmiotów, kaucje wpłacone na rachunek Spółki, hipoteki, weksle, ubezpieczenia limitu kredytu kupieckiego, dobrowolne poddanie się egzekucji (Art. 777 KPC). Grupa na dzień 31 grudnia 2022 roku oraz na dzień 31 grudnia 2021 roku otrzymała gwarancje bankowe i ubezpieczeniowe w wysokości odpowiednio 7 585 mln PLN oraz 5 482 mln PLN.
W efekcie powyższych działań ograniczone zostaje prawdopodobieństwo zawarcia transakcji z odroczonym terminem płatności obciążonej znacznym ryzykiem kredytowym.
Grupa w procesie windykacyjnym na bieżąco monitoruje stan należności przeterminowanych oraz ilość dni przeterminowania. W ramach realizowanych czynności windykacyjnych stosuje standardowe czynności: powiadomienie o istniejących zaległościach, wezwanie do zapłaty, wstrzymanie dostaw, uruchomienie posiadanych zabezpieczeń, skierowanie sprawy do firm windykacyjnych zewnętrznych, a ostateczności wypowiedzenie umowy i skierowanie sprawy na drogę postępowania sądowego i egzekucyjnego. Wierzytelności nieodzyskane w ramach przewidzianych procedurami działań windykacyjnych, mogą być kierowane do sprzedaży.
Część transakcji dotyczących sprzedaży gazu i energii elektrycznej zawieranych jest na Towarowej Giełdzie Energii (TGE). Zawarte na TGE transakcje nie powodują powstania ekspozycji na ryzyko kredytowe, gdyż prowadzony za pośrednictwem Izby Rozliczeniowej Giełd Towarowych (IRGiT) system rozliczeń oparty o ustanawiane depozyty zabezpieczające oraz dodatkowo fundusz gwarancyjny zapewniają bezpieczeństwo płatności z odroczonym terminem każdemu Członkowi Izby, nawet w przypadku niewypłacalności uczestników rynku.
Transakcje dotyczące instrumentów pochodnych zawierane są z bankami o uznanej renomie i wysokim  standingu  finansowym lub zawierane są na giełdach towarowych z obowiązującym systemem rozliczeń opartym na depozytach zabezpieczających. Podstawą współpracy z bankami są zawarte Umowy Ramowe lub umowy ISDA, gdzie dla części umów określone są kwoty progowe na maksymalną ekspozycję z tytułu zawartych instrumentów pochodnych. W związku z powyższym, Grupa ocenia ryzyko poniesienia strat z tytułu nieuregulowania czy nierozliczenia na czas zawartych transakcji zabezpieczających przez banki jako niskie. Ryzyko takie przy transakcjach giełdowych nie występuje.
W ocenie Grupy nie występuje istotna koncentracja ryzyka kredytowego. 
Maksymalna ekspozycja na ryzyko kredytowe w odniesieniu do poszczególnych klas aktywów finansowych posiadanych przez Grupę jest równa ich wartościom księgowym (nota 14.5.2 i 14.10.1).